Onarım ve Güçlendirme – Karot Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Bu makalemde “Onarım ve Güçlendirme” çalışmaları kapsamında sahada alınan karot numuneleri ile analizde kullanılacak beton basınç dayanımı ve elastisite modülünün tespitinden bahsedeceğim.
Mevcut betonarme yapıdan, yürürlükte bulunan DBYBHY 2007‘nin 7. Bölümüne göre belirlenen sayıda karot numunesini aldınız ve laboratuvarda test ettirdiniz. Laboratuvar test sonuçlarının yer aldığı raporda, karot numuneleri üzerinde gerçekleştirilmiş olan tek eksenli basınç dayanımları bulunacaktır. Peki bu değerler neyi ifade ediyor?
Yapıdan alınan karot numuneleri çoğunlukla 100 mm çapında ve dairesel kesitlidir. Alınan karotların test edilebilmesi için en az 100 mm uzunluğunda olması gerektiğinden, alınan numuneler 100 mm daha uzun olur. Laboratuvar ortamında fazla olan uzunluk kesilmekte ve numunelere başlık oluşturularak test edilmektedir. 100 mm’den daha kısa olan numuneler test edilemeyeceğinden, tutanakta bu durum belirtilmelidir.
Uzunluğu ve anma çapı birbirine eşit ve 100 mm olan karotlar deneye tabi tutularak bulunan dayanım değerleri, aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan 150 mm’lik küp numunelerin dayanımına eşit olarak kabul edilir.
Anma çapı 100-150 mm arasında ve uzunluk/çap oranı 2,0 olan karotlar deneye tabi tutularak elde edilen dayanım değerleri, aynı şartlarda oluşturulan ve küre tabi tutulan, çapı 150 mm ve uzunluğu 300 mm olan silindir numune dayanımına (TS 500 Standart Beton Basınç Dayanımı Değeri) eşit olmaktadır.
ASTM C42'ye göre farklı boy/çap oranlarındaki karot numuneleri için düzeltme katsayıları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Tablo – Karot numuneleri için düzeltme katsayıları- ASTM C42
Ayrıca BS1881-120:1983 (British Standart)“Method for determination of the compressive strength of concrete cores”a göre karot numuneleri için düzeltme katsayısı aşağıdaki formül ile belirlenmektedir.
Standart sapma hesabı için aşağıda belirtilen formülün kullanılması önerilir. Microsoft Excel programında STDSAPMA.S() komutu ile otomatik olarak da hesaplayabilirsiniz.
Beton basınç dayanımının karot numunelerinden elde edilmesi için işlem sırası;
Yapıdan elde edilen karot numunelerin ortalama değeri hesaplanır,
Karot numunelerine ait standart sapma değeri (S) hesaplanır,
Ortalama beton basınç dayanımından standart sapma değeri ile U katsayısının çarpımı çıkarılır,
Elde edilen beton basınç dayanımı düzeltme katsayısı ile çarpılır
Beton elastisite modülünün hesabı için TS 500 Standardının önerdiği formül kullanılabilir. Ancak bu formülden elde edilen elastisite modülünün 0.50 katını analiz edeceğiniz programa veri olarak girmeniz önerilir.
Aşağıda örnek bir yapıdan alınan karot numunelerine ait beton basınç dayanımı hesapları bulunmaktadır.
Nisan 2010 tarihinde yayımlanan “TS EN 13791 – Basınç Dayanımının Yapılar ve Öndökümlü Beton Bileşenlerde Yerinde Tayini” yönetmeliğindeki esaslara göre de beton basınç dayanımı belirlenebilir. Yapımızda 9 adet karot olduğundan, Yönetmelik esaslarından B Yaklaşımına göre hesap yapılır. Hesaplar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Beton basınç dayanımı (1) ve (2) aşağıdaki formüller ile hesaplanmıştır.
Yukarıda belirttiğim her iki yöntemde hesaplamalarda kullanılmaktadır. Ancak TS EN 13791 Yönetmeliğine göre yapılan hesaplamalarda, alınan karot numune sayısının az olması durumunda sizi çok ciddi cezalandırmaktadır.
Hesap yapacağınız yapıda dilatasyon bulunması halinde, dilatasyonun ayırdığı her bir yapı için ayrı ayrı beton basınç dayanımı ve elastisite modülü tespit etmeniz gereklidir. Ayrıca katlar arası beton basınç dayanımının çok farklı olması durumunda, farklılığın olduğu kat için de ayrı hesap yapılmasını öneririm.
Sağlıcakla kalın,
